จากดินสู่ฝักหอม: เคล็ด(ไม่)ลับ ปลูกวานิลลาแบบปลอดภัย ไร้สารพิษ

จากดินสู่ฝักหอม: เคล็ด(ไม่)ลับ ปลูกวานิลลาแบบปลอดภัย ไร้สารพิษ

          วานิลลาไม่ได้มีดีแค่กลิ่นหอม แต่ยังเป็นพืชที่สร้างรายได้ดี และปลูกได้ในสภาพอากาศบ้านเรา เนื่องจากประเทศไทยมีสภาพภูมิอากาศร้อนชื้นและดินที่เหมาะสม นอกจากนี้ตลาดภายในประเทศและต่างประเทศยังมีความต้องการสูง ส่งผลให้วานิลลาเป็นพืชเศรษฐกิจที่น่าลงทุนและสร้างรายได้ให้เกษตรกรอย่างยั่งยืน

ลักษณะของวานิลลา

วานิลลา (Vanilla planifolia) เป็นพืชในวงศ์กล้วยไม้ (Orchidaceae) ซึ่งเป็นกล้วยไม้ชนิดเดียวที่เป็นเครื่องเทศ วานิลลาเป็นไม้เลื้อยแบบกึ่งเนื้ออ่อน มีข้อปล้องชัดเจน สามารถเลื้อยพันพันธุ์ไม้อื่นหรือค้ำยืนได้ มีรากตามข้อเพื่อยึดเกาะ ใบเรียวยาวสีเขียวสด ดอกออกเป็นช่อ ฝักวานิลลามีลักษณะเรียวยาว เมื่อแก่และนำไปบ่มจะส่งกลิ่นหอมเฉพาะตัวจากสาร vanillin

ความสำคัญของวานิลลา

วานิลลาเป็นพืชเศรษฐกิจที่มีมูลค่าสูงในตลาดโลก มีบทบาทสำคัญในอุตสาหกรรมอาหาร เช่น ใช้แต่งกลิ่นในอาหาร เบเกอรี่ และเครื่องดื่ม รวมถึงอุตสาหกรรมเครื่องหอมและเครื่องสำอาง นอกจากนี้ วานิลลายังมีสารต้านอนุมูลอิสระและฤทธิ์ต้านจุลชีพ ทำให้มีประโยชน์ทางเภสัชกรรมอีกด้วย

โรคพืชในวานิลลา

- โรครากเน่าโคนเน่า (Root and Stem Rot) เกิดจากเชื้อรา Fusarium oxysporum ทำให้รากและลำต้นเน่า ต้นเหี่ยวและตายในที่สุด

- โรครากเน่าโคนเน่า (Black Rot) เกิดจากเชื้อรา Phytophthora sp. ทำให้รากและโคนต้นวานิลลาเน่า มีสีดำหรือน้ำตาลเข้ม ส่งผลกระทบต่อการเจริญเติบโตและผลผลิตอย่างมาก

- โรคแอนแทรคโนส (Anthracnose) เกิดจากเชื้อรา Colletotrichum sp. ทำให้เกิดอาการจุดสีน้ำตาลถึงดำที่ก้านใบ ฝัก และลำต้น ทำให้ผลผลิตเสียหาย

 แนวทางการใช้ชีวภัณฑ์ในวานิลลาสำหรับป้องกันโรค :

- ป้องกันโรคที่ระบบรากใช้ไตร-แท๊บ ชีวภัณฑ์เชื้อราไตรโคเดอร์ มาผสมวัสดุปลูก อัตรา 1 กิโลกรัมต่อวัสดุปลูก 100- 500 กิโลกรัม หรือ ใช้ไตร-แท๊บ 1 กิโลกรัม ผสมกับปุ๋ยคอกหรือปุ๋ยหมัก 100-200 กิโลกรัม รองก้นหลุมก่อนปลูกในอัตรา 50-100 กรัมต่อหลุม หรือใช้ไตร-แท๊บ อัตรา 100 กรัม กับน้ำ 20 ลิตร แช่ท่อนพันธุ์ก่อนปลูก 30 นาที หรือฉีดพ่นลงดิน ราดโคนต้น ใช้กับระบบน้ำทุก 7-10 วัน

- ป้องกันโรคบนต้น ใช้เจน-แบค ชีวภัณฑ์เชื้อบาซิลลัส ซับทิลิส ฉีดพ่นอัตราส่วน 100 กรัม ต่อน้ำ 20 ลิตร ทุก 7-10 วัน

โรคไวรัส:

- โรคใบด่าง (Mosaic Disease) เกิดจากไวรัสในกลุ่ม Potyvirus ใบมีลายด่างเขียว-เหลืองไม่สม่ำเสมอ (mosaic) ใบอาจบิดเบี้ยว หรือหยิกงอผิดรูป การเจริญเติบโตของต้นชะงัก และให้ผลผลิตน้อยลง

 แนวทางการป้องกันโรค:

- ใช้ ไซเบ็ค พี อนุพันธุ์ของสารธรรมชาติไคติน กระตุ้นระบบภูมิคุ้มกันในพืช อัตรา 1 กรัม ต่อน้ำ 20 ลิตร ฉีดพ่นทุก 10 วัน

แมลงศัตรูพืช:

- เพลี้ยอ่อน (Aphids) ดูดน้ำเลี้ยงจากใบอ่อน ทำให้เกิดราดำ เป็นแมลงพาหะนำไวรัสโรคใบด่าง

- แมลงหวี่ขาว (Whiteflies) ดูดน้ำเลี้ยงจากใบอ่อน ทำให้เกิดราดำ เป็นแมลงพาหะนำโรคไวรัส

แนวทางการใช้ชีวภัณฑ์ป้องกันแมลง:

• เมื่อเริ่มพบตัวแมลง ใช้บิว-เวอร์ ชีวภัณฑ์เชื้อราบูเวเรีย บัสเซียน่า อัตรา 100 กรัม + สารจับใบ เบนดิกซ์ 3-5 ซีซี ต่อน้ำ 20 ลิตร ควรพ่นทุก 5-7 วัน

 - เพลี้ยไฟ (Thrips) ทำลายใบและดอก ทำให้เกิดจุดสีเงินหรือสีน้ำตาล เป็นแมลงพาหะนำโรคไวรัส

 แนวทางการใช้ชีวภัณฑ์ป้องกันแมลง:

• เมื่อเริ่มพบตัวเพลี้ยไฟ ใช้เมตาไลต์ ชีวภัณฑ์เชื้อราเมทาไรเซียม อัตรา 100 กรัม + สารจับใบ มูฟ-เอ็กซ์ 3-5 ซีซี ต่อน้ำ 20 ลิตร  พ่นลงดินและลำต้น ทุก 7-10 วัน

ขอบคุณภาพและข้อมูลจาก

Kadir Ab. N., Naher L., Sidek N. (2019). Economical important phytopathogenic diseases in Vanilla planifolia: A review paper. J. Trop. Resour. Sustain. Sci. 7: 77-82

Kahane R., Grisoni M., Besse P., Bellec Le F. (2008). Bourbon Vanilla: Natural flavour with a future. Chronica Horticulturae. 48(2):23-29

TAB innovation. สินค้ากลุ่มชีวภัณฑ์ (ออนไลน์). สืบค้นจาก: https://tabinnovation.co.th/ (4 มิถุนายน 2568)